Επιστροφή στις ρίζες για τους Βαλαάδες

Περιδιαβαίνουν τους δρόμους της Νεάπολης Κοζάνης και αναζητούν ανάμεσα στα κτίρια της περιοχής κάποιο παλιό κτίσμα, μια παλιά βρύση ή μια παλιά πλατεία. Ξαφνικά, αντικρίζουν ένα σπίτι φτιαγμένο με πλιθιά και συγκινημένοι αρχίζουν να το φωτογραφίζουν, γιατί, όπως λένε, είναι σίγουροι ότι βρισκόταν εκεί πριν από πολλά χρόνια, όταν στην περιοχή ζούσαν οι γονείς και οι παππούδες τους. Λίγο αργότερα, δέκα απ' αυτούς, τους 100 Τούρκους που επισκέπτονται σήμερα την περιοχή, ξεσπούν σε κλάματα, καθώς αναγνωρίζουν στην Ομαλή τα σπίτια όπου έζησαν όταν ήταν παιδιά και άλλοι 15 τα σπίτια τους στο Τσοτύλι.

«Αυτό είναι μεγάλη υπόθεση για τους Βαλαάδες», δηλαδή τους ελληνόφωνους μουσουλμάνους της περιοχής των Γρεβενών και της Ανεσελίτσας (Νεάπολης) Βοΐου, που με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922 εγκατέλειψαν την περιοχή όπου ζούσαν για να εγκατασταθούν, στη συνέχεια, στην Τσατάλτσα και την Κωνσταντινούπολη, εξηγεί ο Ομέρ Φαρούκ Ατάι, ένας 24χρονος Τούρκος, μέλος της αποστολής.

Πολλά χρόνια αργότερα, το 2006, οι απόγονοι των Βαλαάδων στην Τουρκία έφτιαξαν τον δικό τους σύλλογο και ήρθαν σε επικοινωνία με τον τότε δήμο Νεάπολης ξεκινώντας επισκέψεις και εκδρομές σε Ελλάδα και Τουρκία.

«Μόλις κατεβήκαμε από το λεωφορείο αισθανθήκαμε σαν να είμαστε στην πατρίδα μας. Γνωριστήκαμε με τις γυναίκες των χωριών και κάποιες μας μίλησαν στα τουρκικά. Τότε, ξεσπάσαμε σε κλάματα. Μια κυρία μας προσκάλεσε στο σπίτι της και 100 άνθρωποι μπήκαμε μέσα. Μας πρόσφερε φαγητό και δακρύσαμε όταν είδαμε τις παλιές της φωτογραφίες στον τοίχο» λέει στα ελληνικά ο Ομέρ, που δηλώνει «Τούρκος με καρδιά ¸λληνα» και δεν παραλείπει να υπογραμμίσει ότι το όνομά του στα ελληνικά σημαίνει «Oμηρος».

Oπως λέει, τα ελληνικά τα έμαθε από τον παππού και τη γιαγιά του, που όταν έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη από τον Μεσόλογγο Γρεβενών συνέχισαν να μιλούν τη γλώσσα στο σπίτι τους. Oταν έχασε τους γονείς του, ο Ομέρ αποφάσισε να μάθει καλύτερα τα ελληνικά και τα κατάφερε, χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο!

«Μια μέρα, ο παππούς μου, Νετζατί Ατάι, 88 χρονών σήμερα, σηκώθηκε το πρωί κλαίγοντας. Μου είπε ότι είδε στο όνειρό του την πατρίδα του και ότι δεν ήθελε να πεθάνει χωρίς να τη δει. 'Θέλω να πάω, αλλά δεν μπορώ να περπατήσω' μου είπε και αποφάσισα να τον συνοδεύσω. ¸τσι, είμαστε εδώ σήμερα μαζί και πριν από δέκα λεπτά βρήκαμε το σπίτι από το οποίο έφυγε όταν ήταν 5 χρονών στον Μεσόλογγο» αναφέρει, με συγκίνηση, ο 24χρονος Τούρκος.

Τους Τούρκους επισκέπτες συνόδευσε η Δημοτική Αρχή Βοΐου στη Μολόχα, την Πλατανιά, το Καλονέρι, τη Γιάγκοβη, το Σταυροδρόμι, το Τσοτύλι, την Ομαλή, το Διχείμαρο και το Χειμερινό. Είναι, άλλωστε, γνώριμο το συναίσθημα και σε εκείνους τους Eλληνες της περιοχής που το 2008 επισκέφθηκαν την Τσατάλτσα και την Κωνσταντινούπολη, κατόπιν πρόσκλησης των τουρκικών δημοτικών αρχών. «Και εγώ συνάντησα εκεί έναν κύριο που κατάγονταν από την Πλατανιά, μιλούσε ελληνικά και με αγκάλιαζε, λέγοντας σε όλους ότι είμαστε σαν αδέλφια. Μου αποκάλυπτε, μάλιστα, με ενθουσιασμό ότι μαθαίνει ελληνικά και στα παιδιά του» σημειώνει ο αντιδήμαρχος Βοΐου Βασίλης Σταμπουλούς.

Σήμερα, μετά τις επισκέψεις στα χωριά του Βοΐου, Eλληνες και Τούρκοι, νέοι και ηλικιωμένοι, έδωσαν τα χέρια και έσυραν τον χορό στους ήχους των τοπικών μουσικοχορευτικών σχημάτων. Χόρεψαν με κέφι και, όπως λέει ο Ομέρ, επιστρέφοντας στην Τουρκία, θα συνεχίσουν να χορεύουν τους ίδιους χορούς και στις δικές τους χαρές, σε γάμους και πανηγύρια, γιατί αισθάνονται πια ότι έχουν δύο καταγωγές, δύο πατρίδες.

Ο Χρόνος