Εκφοβισμός στο σχολείο:Επιπτώσεις στον ψυχισμό του παιδιού (Της Μαργαρίτας Παπασυννεφάκη)

Ως φιλόλογος, αισθάνομαι την εσωτερική ανάγκη να ασχοληθώ και να μιλήσω για το επικίνδυνο φαινόμενο του εκφοβισμού,σωματικού,ψυχικού και συναισθηματικού που παρατηρείται στο σχολικό περιβάλλον και το οποίο λαμβάνει τρομακτικές διαστάσεις.

   Ωφείλουμε, όσοι διαμορφώνουμε συμπεριφορές και διαπλάθουμε χαρακτήρες, να δίνουμε έμφαση σε ουσιώδους σημασίας ζητήματα που αφορούν αθώες ψυχές παιδιών και εφήβων.Ζητήματα  τα οποία είναι καθοριστικά για την μελλοντική πορεία των ατόμων αυτών,ως αυτόνομων προσωπικοτήτων αλλά και ενεργών πολιτών. Έτσι απαιτείται να γίνονται αντιληπτές επιθετικές συμπεριφορές,επεισόδια ψυχολογικής και κοινωνικής βίας.

   Τα αγόρια είναι πιο συχνά οι θύτες  εκφοβιστικής συµπεριφοράς, η οποία εµφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον (στην αυλή, στον διάδροµο, στη σχολική αίθουσα, κατά τη διάρκεια του διαλείµµατος). Η κατάσταση αυτή ενδέχεται να επηρεάσει την ψυχοσυναισθηµατική ανάπτυξη του παιδιού και τη διαδικασία της µάθησης.Το αγόρι-δράστης το διακρίνει η σωµατική δύναµη και υπεροχή (ειδικά αν πρόκειται για αγόρια,που διακρίνονται για την αυτοπεποίθηση και τον παρορµητισµό τους, την έλλειψη άγχους και ενοχών και τη σκληρότητά τους).  Επιπλέον,  υπερεκτιμά τον εαυτό του συγκριτικά µε τα θύµατα, και εξωτερικά τουλάχιστον, φαίνεται να έχει λιγότερες ατέλειες. Συνήθως είναι αρκετά δηµοφιλής στους συνοµηλίκους του  και έχει από κοντά  του δύο τρία άτοµα, που τον ακολουθούν παντού. Χαρακτηρίζεται από έλλειψη συναίσθησης για το θύµα και τους άλλους, αλλά και από έλλειψη ενοχών για τις ενέργειές του.

    Από την άλλη πλευρά,τα παιδιά που πέφτουν θύµατα εκφοβισµού παρουσιάζουν έντονο άγχος και ανασφάλεια, σχολική άρνηση, κάνουν πολλές απουσίες από το σχολείο, οδηγούνται σε σχολική αποτυχία, µπορεί να εµφανίσουν µαθησιακές δυσκολίες και ψυχοσωµατικά προβλήµατα, όπως πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, νυκτερινή ενούρηση κ.ά. Ακόμη μπορεί παρουσιάσουν φοβίες, κατάθλιψη, να κάνουν ακόµη και απόπειρες αυτοκτονίας. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά που βιώνουν εκφοβισμό δεν το λένε σε κανένα,σκέφτονται ότι θα  απογοητεύσουν / στενοχωρήσουν τους γονείς τους.Όλα τα παιδιά αποζητούν την αγάπη και τον θαυμασμό των γονιών τους. Θεωρούν λοιπόν ότι αν μάθουν οι γονείς τους αυτό που συμβαίνει θα απογοητευτούν και θα στενοχωρηθούν.Έτσι, το παιδί αποστασιοποιείται από τις κοινωνικές δραστηριότητες, κάνει απουσίες από το σχολείο, από φόβο µήπως επαναληφθούν τα άσχηµα περιστατικά, εµφανίζει κατάθλιψη και νιώθει άσχηµα για τον εαυτό του. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι οι συνοµήλικοι έχουν την τάση να απορρίπτουν από την παρέα τους τα παιδιά που είναι θύµατα εκφοβισµού. Η θυµατοποίηση είναι δυνατόν να προκαλέσει άγχος, αίσθηµα αποµόνωσης και απόρριψης, κατάθλιψη, τάσεις αυτοκτονίας, µειωµένη αυτοπεποίθηση, χαµηλή αυτοσυγκέντρωση, πανικό, αποστασιοποίηση από κοινωνικές δραστηριότητες, καθώς και εκδίκηση, επιθετικότητα, παραβατικές συµπεριφορές.

   Καλό εδώ,είναι να αναφερθούν οι μορφές που παίρνει ο εκφοβισμός :

Σωματικός: Ο δράστης-μαθητής έχει στόχο να προκαλέσει βλάβη στο θύμα με σωματικές επιθέσεις π.χ. χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές κ.λπ.

Λεκτικός: Περιλαµβάνει άµεσα και επαναλαµβανόµενα πειράγµατα, χλευασµούς, απειλές, ειρωνείες, κοροϊδίες κ.λπ.

Συναισθηµατικός: Περιλαµβάνει τον κοινωνικό αποκλεισµό του παιδιού-θύµατος από οµάδα συνοµηλίκων, τη διάδοση ψευδών συνήθως φηµών, το κλείδωµα στη σχολική αίθουσα και την αποστολή κακόβουλων σηµειωµάτων προς το θύµα. Έχει, συνήθως, στόχο να µειώσει το κοινωνικό προφίλ του θύµατος, καθώς και την αυτοπεποίθησή του.

Σεξουαλική µορφή: Περιλαµβάνει ανεπιθύµητα αγγίγµατα, απειλές, προσβλητικά µηνύµατα, χυδαία γράµµατα, πειράγµατα σεξουαλικού περιεχοµένου.

  Ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι πώς μπορούμε να καταλάβουμε οτι το παιδί έχει πέσει θύμα ενδοσχολικής βίας;

• Το παιδί επιστρέφει σπίτι πεινασµένο, µε σχισµένα ρούχα, κατεστραµµένα βιβλία, του λείπουν πράγµατα, ζητά ή κλέβει χρήµατα (για να τα δώσει στον θύτη-εκβιαστή), χάνει συνέχεια το κολατσιό του ή τα χρήµατά του.
• Έχει ανεξήγητες µελανιές-χτυπήµατα και δίνει απίθανες εξηγήσεις για αυτά.
• Το παιδί γίνεται ανεξήγητα επιθετικό στο σπίτι, παράλογο, προκαλεί φασαρίες, επιτίθεται σε άλλα παιδιά ή αδέρφια.
• Φοβάται να χρησιµοποιήσει το κινητό και τροµάζει όταν λαµβάνει µήνυµα στο κινητό.
• Φοβάται να περπατήσει µόνο στο σχολείο και παρακαλεί να το πάνε σχολείο µε το αυτοκίνητο.
• Δεν θέλει να χρησιµοποιήσει το λεωφορείο και αλλάζει διαδροµή πηγαίνοντας προς το σχολείο.
• Επιμένει να μην πηγαίνει σχολείο, κάνει απουσίες/κοπάνες.
• Δείχνει ανήσυχο/χάνει την αυτοπεποίθησή του.
• Αρχίζει να τραυλίζει.
• Σταµατά να τρώει.
• Κλαίει πριν κοιµηθεί/έχει εφιάλτες.
• Απειλεί µε αυτοκτονία.
• Πέφτει η σχολική του επίδοση.

   Σίγουρα οι εκπαιδευτικοί επιβάλλεται να ελέγχουν την συμπεριφορά των μαθητών και στα διαλείμματα.Ο ρόλος τους δεν σταματάει μόνο στο να μεταδίδουν γνώσεις. Επίσης, όσο καμία άλλη φορά,είναι αναγκαίο να διορίζονται ψυχολόγοι στα σχολεία προκειμένου να έχουν δραστικό ρόλο.Και τέλος,εσείς οι γονείς, τονίστε στο παιδί ότι δε φταίει αυτό, δεν έχει κάτι κακό. Τονώστε την αυτοπεποίθησή του και µάθετέ του να επαινεί τον εαυτό του.Διδάξτε του να στέκεται όρθιο µε αυτοπεποίθηση, να κοιτά στα µάτια τον άλλο, να λέει δυνατά σε όποιον το ενοχλεί «ΣΤΑΜΑΤΑ» ή «ΠΑΡΑΤΑ ΜΕ» και να φεύγει. Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους, αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

                                                                                         Παπασυννεφάκη Μαργαρίτα

                                                                                                     Φιλόλογος